नेपालमा सोशल मिडिया ब्यान: कसरी पत्ता लगाउने कि कुन किसिमको ब्लक हो?

नेपालमा हालै फेसबुक, युट्युब, इन्स्टाग्राम, व्हाट्सएप जस्ता धेरै सोशल मिडिया प्लेटफर्महरूलाई DNS र IP ब्लक गरेर रोक लगाइएको छ। धेरै प्रयोगकर्ताहरूलाई प्रश्न हुन्छ

यो DNS ब्लक हो कि IP ब्लक? र कसरी पत्ता लगाउने?
यस ब्लगमा हामीले टर्मिनल कमाण्ड प्रयोग गरेर सजिलै जाँच गर्ने तरिका सिक्नेछौं।

१️⃣ DNS ब्लक जाँच गर्ने

सबैभन्दा पहिले जाँच गर्नुपर्ने कुरा भनेको तपाईंको ISP ले DNS ब्लक गरेको छ कि छैन।

कमाण्ड:

nslookup facebook.com

वा

dig facebook.com

परिणाम बुझ्ने तरिका:

  • ✅ सामान्य रिजल्ट: valid IP एड्रेस देखिन्छ भने DNS ब्लक छैन।\
  • ❌ SERVFAIL / NXDOMAIN: DNS स्तरमै ब्लक गरिएको छ।\
  • ⚠ असामान्य IP (जस्तै १०.x.x.x): तपाईंको ISP ले DNS हाइज्याक गरेर ब्लक पेज देखाइरहेको छ।

२️⃣ वैकल्पिक DNS प्रयोग गरेर जाँच

यदि DNS ब्लक छ भने, Google वा Cloudflare DNS प्रयोग गरेर जाँच गर्न सकिन्छ:

dig @8.8.8.8 facebook.com
  • यदि यो काम गर्छ भने, तपाईंको ISP को DNS मात्र ब्लक गरिएको हो र तपाईं DNS परिवर्तन गरेर समस्या समाधान गर्न सक्नुहुन्छ।

३️⃣ IP लेभल ब्लक जाँच गर्ने

यदि DNS काम गरे पनि साइट खुल्दैन भने यो IP ब्लक हुन सक्छ।

पहिला वैध IP पत्ता लगाउनुहोस्:

dig @1.1.1.1 facebook.com

त्यसपछि पिङ वा कनेक्शन टेस्ट गर्नुहोस्:

ping 31.13.xx.xx

वा

curl -vk https://31.13.xx.xx
  • ✅ Ping/Connection सफल: DNS मात्र ब्लक।\
  • ❌ Ping असफल: IP लेभल ब्लक गरिएको छ।

४️⃣ SNI फिल्टर जाँच गर्ने (उन्नत)

यदि IP काम गर्छ तर डोमेन प्रयोग गर्दा मात्र ब्लक हुन्छ भने SNI फिल्टर हुन सक्छ।

curl -vk --resolve facebook.com:443:31.13.xx.xx https://facebook.com/
  • यदि यो काम गर्छ भने DNS र IP ठीक छ, तर डोमेन नाम फिल्टर गरिएको छ।

५️⃣ VPN प्रयोग गरेर अन्तिम परीक्षण

VPN प्रयोग गर्दा सबै वेबसाइट काम गर्छ भने यो ब्लक स्थानीय ISP/सरकारको स्तरमा मात्र छ भन्ने निश्चित हुन्छ।

🔑 निष्कर्ष

ब्लक प्रकार कसरी पत्ता लगाउने समाधान ———————– —————————— —————– DNS ब्लक dig वा nslookup बाट IP DNS परिवर्तन, DoH नआउने प्रयोग

IP ब्लक Ping/Connection असफल VPN, Tor

SNI फिल्टर curl --resolve सफल ECH, VPN

DPI / गहिरो फिल्टर VPN पनि ब्लक Obfuscated VPN, Tor bridges ————————————————————————

यसरी तपाईंले आफैं टर्मिनल कमाण्ड प्रयोग गरेर कुन किसिमको ब्लक हो पत्ता लगाउन सक्नुहुन्छ र उपयुक्त उपाय अपनाउन सक्नुहुन्छ।
यो जानकारी नेटवर्किङ सिक्न र इन्टरनेट स्वतन्त्रता बुझ्नका लागि उपयोगी हुन्छ।